‘Veel ouderen schamen zich voor hun klachten; ik probeer die te normaliseren’

“Ouderen vormen zó’n interessante en gevarieerde doelgroep. Ik zie 80-jarigen met de geest van een 40-jarige en 60-jarigen die je eerder 80 zou geven. Bovendien ben ik voor ouderen doorgaans psychiater en dokter tegelijk; er is vaak meer aan de hand, maar wat precies? Bij een intake, altijd samen met een spv’er en vaak ook een aios, vragen we daarom ook naar het fysieke en sociale welbevinden van de patiënt. Zo kwamen we er bijvoorbeeld achter dat een oudere man, die zich meldde met depressieve klachten en ernstige vermoeidheid, aan slaapapneu leed. Hij had daarvoor een speciaal masker, maar omdat dat niet goed paste, had hij er meer last dan profijt van. Belangrijke informatie, want wellicht hangen zijn depressieve klachten en vermoeidheid met elkaar samen en is een goed functionerend slaapmasker – en niet een psychiatrische behandeling – de oplossing.”

Geen gescheiden werelden
“Veel ouderen schamen zich voor hun klachten en hun gang naar de psychiater. Als ik dat merk, laat ik ze een plastic model van het menselijk brein zien. Ik geef het ze in handen – het weegt anderhalve kilo – en vraag dan: ‘Dit is een van uw belangrijkste organen. Voelt u gewicht? Ziet u hoe complex het is?’ Ik probeer ze mee te geven dat het volstrekt logisch is dat ook dit onderdeel van het lichaam af en toe hapert of stuk gaat. Nederland telt niet voor niets bijna vierduizend psychiaters. Maar de manier waarop we in onze samenleving praten over ‘lichaam en geest’ is ridicuul. Alsof het twee gescheiden werelden zijn; de ene tastbaar en verklaarbaar, de andere ongrijpbaar en mysterieus. Terwijl we al decennialang op foto’s van het brein zichtbaar kunnen maken dat mensen bijvoorbeeld last hebben van hallucinaties. We moeten van die scheiding af en de psychiatrie normaliseren. Daar maak ik me elke dag hard voor.”

‘Het is volstrekt logisch dat het brein – zó’n groot en complex orgaan – af en toe hapert of stuk gaat’

Levensverhalen
“Mijn patiënten hebben ernstige ziektes: schizofrenie, depressie, een angststoornis. Ik geef advies, schrijf medicatie voor, help ze met het opstarten van therapie. Maar voor verbetering en herstel zijn zij in essentie op zichzelf aangewezen. Zonder hun eigen motivatie en inzet verandert er weinig tot niets. Als patiënten die bereidheid tonen, als de hulpvraag bij hen zelf vandaan komt en we samen dezelfde kant op willen, ja, dan geniet ik enorm van mijn werk. Wat me ook inspireert zijn de levensverhalen van patiënten. Zij vertellen over uiteenlopende gebeurtenissen die zich in hun lange levens hebben voorgedaan en tot welke keuzes en consequenties die hebben geleid. Heel belangrijk om daar als psychiater goed naar te luisteren. Ze bevatten een scala aan relevante informatie die van pas kan komen bij de behandeling.”

Expertise delen
“Ook het delen van mijn expertise vind ik een erg leuk onderdeel van mijn vak. Ik ga wekelijks langs bij de afdeling geriatrie om te kijken of er bij hun oudere patiënten mogelijk sprake is van psychiatrische problematiek en met hetzelfde doel bezoek ik verpleeghuizen. Verder word ik af en toe gevraagd om nascholing te geven aan huisartsen en weten specialisten ouderengeneeskunde en huisartsen me te vinden voor overleg over een patiënt. Het doet me goed als zij hun patiënten met een beetje sturing van mijn kant zelf kunnen helpen. Daar hebben we tenslotte allemaal baat bij. Het gaat immers om de juiste zorg op de juiste plek voor de patiënt.”