Dagklinische behandeling voor persoonlijkheid en hechting locatie Warnsveld

Voor wie

Programma Persoonlijkheid en Hechting richt zich op patiënten met vroeg hechtingstrauma waardoor persoonlijkheidsproblematiek is ontstaan. Het gaat dan om zowel cluster C als B, met uitzondering van de antisociale en de narcistische persoonlijkheidsstoornis. Dikwijls is er sprake van complexe PTSS, waarbij de PTSS klachten niet op de voorgrond staan. Het programma biedt deze patiënten de gelegenheid om in een intensief deeltijdprogramma de stap van overleven naar leven te kunnen maken. Deze intensiteit is nodig omdat mensen die deelnemen al veel behandeling hebben gehad in de eerste en tweede lijn maar niet genoeg hebben geprofiteerd om hun leven weer op te kunnen pakken. Het gaat om een groep patiënten die over het algemeen niet of nauwelijks kan meedraaien in de maatschappij en veel gebruik maakt van de GGZ. Behandeling binnen dit programma is dikwijls de stap die nodig is voor herstel en deelname aan de maatschappij. Men is doorgaans redelijk tot goed in staat naar eigen gedrag te kijken. Ook is men in staat om impulsen redelijk onder controle te houden en staat verslavingsproblematiek niet op de voorgrond.

PTSS symptomen zoals forse herbelevingen kunnen de behandeling in de weg staan en dienen eerst elders behandeld te worden.

Centraal in de problematiek van bovengenoemde patiënten staan een zeer kwetsbaar zelfgevoel, problemen met het reguleren van emoties, weinig gevoel van een eigen identiteit, wantrouwen in sociaal contact of de neiging om zich volledig te richten op wat de ander wil, angst voor verlating en/of angst om zich te binden. Er is vaak sprake van een streng geweten gekoppeld aan een irreëel hoog streefniveau.

Voor mensen met autisme is dit programma niet geschikt, ook niet als er hechtingstrauma aanwezig is.

Duur en intensiteit
Patiënten nemen gedurende negen maanden deel aan het programma, waarin er per week vier therapiedagen zijn. Het gaat om een dagbehandeling: de lunch wordt gezamenlijk gegeten op de afdeling. In de avond en nacht is men thuis.
Voor mensen die verder weg wonen bieden de meeste zorgverzekeringen de mogelijkheid om voor drie aansluitende nachten een vergoeding voor een hotel of bed & breakfast te krijgen.

Hoe werkt het

In het programma Persoonlijkheid en Hechting wordt gewerkt met de methode van Pat Ogden en Janina Fisher: een combinatie van sensorimotor psychotherapie en het traumadelen model. Het laatste is gebaseerd op de structurele dissociatie theorie waarin wordt verondersteld dat bij ernstige dreiging op jongere leeftijd er een fragmentatie plaats kan vinden in de persoonlijkheid, van primitieve en aangeboren overlevings-mechanismen naast mechanismen om het dagelijks leven te kunnen functioneren.

In het traumadelen model wordt onderscheid gemaakt tussen het ‘doorlevend zelf’ en vijf verschillende traumadelen (vechten, vluchten, bevriezen, onderwerpen of aanklampen), overeenkomend met de aangeboren overlevingsmechanismen uit de structurele dissociatietheorie.

In de sensorimotor psychotherapie wordt gebruik gemaakt van het begrip ‘Window of Tolerance’. Deze term wordt veel gebruikt binnen dit programma. Bij oplopende spanning wordt het sympathische zenuwstelsel actief en kan er paniek ontstaan of andere overweldigende emoties naast allerlei intense lichamelijke gewaarwordingen. In sommige gevallen kan men juist een verdoofd of suf gevoel gaan ervaren, bij een verlaagd bewustzijnsniveau en een zeer lage spierspanning. In beide situaties is gelijktijdig denken en voelen zeer moeilijk tot onmogelijk. Informatie kan niet langer effectief worden verwerkt. Verstandig nadenken lukt niet in een situatie waarin gevaar dreigt. Om te overleven worden primitieve overlevingsreacties ingeschakeld die overeenkomen met de traumadelen. Mensen met hechtingstrauma gaan snel over tot het inschakelen van deze overlevingsmechanismen, doordat situaties in het dagelijks leven ook kunnen worden ingeschat als gevaarlijk: dat gebeurt wanneer deze situaties herinneren aan gebeurtenissen uit de vroege jeugd.

Als patiënten starten met de behandeling is er zeker sprake van een doorlevend zelf en bij tijden (bij normale spanning) een redelijk vermogen om te reflecteren op eigen handelen, emoties en gedachten. Ook zal er enig begrip aanwezig zijn van wat er in de ander omgaat, hoe emoties en gedachten kunnen verschillen van die van zichzelf. Echter, bij oplopende spanning worden traumadelen geactiveerd en lukt effectief communiceren, nadenken en handelen niet meer. Hierover worden patiënten uitvoerig geïnformeerd in het blok Psycho-educatie.

Zeker in het begin van de behandeling hebben patiënten nog weinig vaardigheden om hun spanningsniveau te controleren. Al snel worden -in het blok Vaardigheidstraining- vaardigheden aangeboden die hierbij helpen. Dit zijn grotendeels vaardigheden uit de sensorimotor psychotherapie. Ook zal de patiënt leren om de aandacht te focussen op meerdere aspecten van het bewustzijn. Dit is nodig om begrip te krijgen van de traumadelen als losstaand van de huidige situatie. Iets kan voelen als zeer gevaarlijk en de neiging kan zijn om weg te rennen, maar in het hier en nu is er geen sprake van gevaar. De neiging tot vluchten (activering van het vluchtdeel) is een oude reactie op een vroege ervaring. In de loop van de behandeling zal men zelf vanuit het doorlevend zelf het spanningsniveau kunnen reguleren. De blokken psychotherapie en sociotherapie zullen dan (nog) meer van belang worden voor het inzicht krijgen in hoe het heden samenhangt met wat in het verleden is gebeurd. 

Aan de hand van het delen model en met technieken uit de sensorimotor psychotherapie zullen oude patronen omgezet kunnen worden in nieuwe mogelijkheden en keuzes. Aangezien veel herinneringen impliciet zijn vastgelegd in non-verbale lichamelijke sensaties en patronen van beweging, zijn de Vaktherapieën van wezenlijk belang in ons programma. Patiënten krijgen zowel muziektherapie als psychomotorische therapie.

De laatste fase van behandeling wordt ook niet overgeslagen: dit betreft de re-integratie in de maatschappij en het op orde brengen van alles dat met leefwijze samenhangt. Ook systeemtherapie neemt een belangrijke plaats in. Denken en gedrag wordt in belangrijke mate bepaald door de context waarin men opgevoed is en nu leeft. Verandering binnen het individu hebben invloed op de omgeving en vice versa. Naasten en familieleden worden, in overleg met de patiënt, betrokken bij de behandeling.

Orientatiefase