Marijke blogt: ‘De moderne tijd, net wat u zegt’
Er spookt een lied door mijn hoofd: Het dorp, gezongen door Wim Sonneveld. Het liedje vertelt van heimwee naar vroeger toen mensen nog ‘in simp’le huizen tussen het groen’ woonden in plaats van ‘betonnen dozen’. Dat is het gevolg van het lezen van de column van psychiater Bram Bakker: ‘depressie is een welvaartsziekte’ . Net als in het liedje stelt Bram Bakker dat de moderne tijd niet alleen maar voordelen heeft.
En nee, Bram Bakker beweert, anders dan enkele van zijn mekkercollega’s, niet, dat de mensen van tegenwoordig aanstellers zijn, die ieder psychisch pijntje een depressie noemen en dan naar de psychiater rennen. Hij stelt dat de toename van psychische klachten, net als diabetes type 2, te wijten is aan onze moderne ongezonde leefstijl van zitten, snoepen en schermpjes. Daar kon hij wel eens gelijk in hebben: uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat een mobiele telefoon op de slaapkamer gemiddeld voor een uur minder slaap zorgt. Dat is natuurlijk niet goed voor je psychische gezondheid. Bram Bakker propageert dus een gezonder leven: niet alleen goed voor het lichaam (Corona!) maar dus ook voor de geest.
Het geloof dat al onze problemen worden veroorzaakt door de moderne tijd past in een trend. Ik ben het boek aan het lezen ‘De meeste mensen deugen’ van Rutger Bregman. Ook hij stelt dat veel van onze problemen met geweld (ik denk meteen aan de coronarellen rond de avondklok) voortkomen uit de moderne tijd. Waarbij hij dan de goede oude tijd niet situeert in 1950 maar in de Oudheid: de tijd voordat de mens de landbouw had uitgevonden. In de tijd dat mensen rondzwierven als jagers/verzamelaars was het kennelijk pais en vree. Bregman doet mooie suggesties om de principes in de Oudheid toe te passen in de moderne tijd, die in de ggz van groot nut kunnen zijn: meer uitgaan van vertrouwen, minder bureaucratische controle en financiële ‘targets’.
In de dieetwereld heeft men ook de ‘goede oude tijd’ ontdekt en wil men eveneens dat wij ons moderne leven aanpassen aan de omstandigheden van toen: we zouden ‘paleo’ moeten eten: wel vlees en vis, maar geen granen en aardappelen, wel noten, geen melk (geloof ik). En af en toe een dagje niet eten. Vasten schijnt erg gezond te zijn.
Zelfs bij de inrichting van kantoren en woonkamer grijpt men terug op de Oudheid: veel groene kamerplanten schijnen stress te verminderen.
Is die hang naar vroeger terecht? Ik twijfel.
Aan de ene kant misschien wel. Zo biedt het een goede verklaring voor de moderne neiging tot etikettenplakkerij. Niet dat de etiketten van nu niet terecht zijn (ik heb er zelf ook één), maar misschien is het wel het gevolg van onze moderne tijd. Wij vinden met z’n allen kennelijk dat kinderen uren per dag stil op een stoeltje moeten kunnen zitten en dat iedereen in een groep moet kunnen functioneren. In de Oudheid schijnen wij in groepen van zo’n 100 tot 150 mensen rondgezworven te hebben. Ik stel me zo voor dat de een of twee personen die psychosegevoelig waren, vast de sjamanen waren van de groep. De vijf personen met autisme zouden de wachters van de groep zijn. Ze hadden niet zoveel met de groep zelf en bivakkeerden heerlijk rustig op hun eentje aan de rand van de groep. Door hun prikkelgevoeligheid zagen, roken en hoorden ze onraad van verre aankomen en konden dan de groep alarmeren. De vijf personen van ADHD zouden verkenners zijn: weinig angst om nieuwe dingen te doen en energie en creatieve ideeën genoeg om nieuwe wegen te bewandelen. Als depressie voorkwam dan werd dat op korte termijn opgelost: je kwam je bed uit om mee te trekken met de groep, of je bleef achter maar dan overleefde je niet lang. Angstig zijn was op zich niet erg want oppassen was goed in de wildernis, maar teveel angst was niet mogelijk: ook daarvoor gold dat je wel uit je bed moest komen om te overleven en je had 150 mensen die je over je angst heen zouden helpen. Toen waren, wat we nu psychische klachten noemen, geen probleem. In onze moderne tijd wel.
Klinkt logisch hè? Maar deze veronderstelling doe ik niet gehinderd door enige kennis van de Oudheid én zonder enige wetenschappelijke onderbouwing. Het is dus wel heel erg gemakkelijk om beweringen te doen over een tijd waar we alles af moeten leiden uit een paar botjes, kiezen en geslepen stenen.
Maar ik wil niet beweren dat er helemaal niets van waar is. Zo heeft men uit de botjes wel kunnen aflezen dat mensen in de Oudheid zelden hardliepen, alleen een sprintje tijdens de jacht.
En dat spreekt me dan weer ontzettend aan. Want Bram Bakker en een gezond leven. Ik vrees dat het in ieder geval één ding gaat betekenen: hardlopen. Ook GGNet kent hardloopinterventies die succesvol schijnen te zijn. Nou wil ik best gezond eten en zonder mobiele telefoon op de slaapkamer slapen, maar hardlopen? Ik heb eindeloze bewondering voor collegablogger Sonnie, die halve marathons loopt maar ik zelf zie het gehobbel langs ’s Heeren wegen echt niet zitten. Over fietsen tegen bergen op, hoeven we het helemaal niet te hebben. Maar bewegen op muziek: dat deden ze vast in de Oudheid ook en ik vind het super.
De ‘paleo’ trend zou dus best weleens heel heilzaam kunnen zijn, ook als de wetenschappelijke onderbouwing daarvan matig is. Er wordt in de ggz al aandacht besteed aan gezond leven bijvoorbeeld in ‘lifestyle-modules’ en misschien kan dat wel worden opgenomen worden in de ‘netwerkzorg’ voor mensen met psychische klachten: naast een verwijzing naar de psycholoog ook een verwijzing naar de diëtist en de fysiotherapeut. Allemaal goed, zolang hardlopen maar niet verplicht is...
Wilt u reageren naar Marijke op deze blog? Mail naar ggnetblogger@gmail.com