Marijke blogt: Deeltijdbehandeling jongvolwassenen met ASS: veel meer mogelijk dan gedacht

Melanie heeft in haar jeugd groepsbehandeling gehad en vond dat erg leuk. Marijke heeft wat bedenkingen: raak je niet overprikkeld in zo’n groep? Houdt men voldoende rekening met de specifieke eigenaardigheden van vrouwen met ASS?

Fijne ruimte

Astrid van Bree, ggz-agoog bij de deeltijdbehandeling voor jongvolwassenen, is bereid onze vragen te beantwoorden. Zij ontvangt ons in de ruimte waar de groep normaal zit. Meteen valt op dat de ruimte modern en gezellig maar rustig is ingericht. Er hangen goede spreuken aan de muur. Fijn! Sfeer en details zijn belangrijk voor mensen met ASS.

‘Sociaal’ profiel en jonge vrouwen met ASS: ‘Angst’ beter

Astrid vertelt dat we in de ruimte zitten van het ‘sociaal profiel’, één van de drie profielen. De andere profielen zijn ‘emotie’ en ‘structuur’. In het ‘sociale profiel’ passen met name jongvolwassenen met ASS. Het sociaal profiel bestaat uit een aantal modules. De mogelijkheid bestaat om te kiezen uit één of meerdere modules. Marijke vraagt zich direct af of jongvolwassen vrouwen wel bij het goede profiel terechtkomen. Vrouwen met ASS redden zich sociaal iets beter dan mannen met ASS. Zij zijn gevoeliger (of overgevoelig) voor sociale prikkels en imiteren meer, waardoor ASS niet zo opvalt. De diagnose ASS vaststellen bij meisjes is daardoor moeilijker. Zowel bij Marijke als Melanie werd eerst een andere diagnose gesteld zoals depressie, psychose of angst waarna later bleek dat er ASS onder zat. Maar Astrid vertelt dat er veel meer aandacht is gekomen voor vrouwen met ASS en dat de diagnose nu eerder wordt gesteld dan vroeger. Er nemen dan ook wel degelijk vrouwen deel aan het aanbod. Zo is er een avondcursus van 1,5 uur voor werkende en studerende jongvolwassenen met ASS, waarvan de samenstelling fifty/fifty is. Toch heeft men besloten het sociaal profiel door te ontwikkelen naar Angst, omdat angst een hoofdprobleem blijkt te vormen. Melanie en Marijke zijn het daar helemaal mee eens: ze hebben niet zozeer last van hun autisme maar van de angst en onzekerheid die daarmee gepaard gaat: angst voor bepaalde voeding, angst voor nieuwe situaties, angst voor afwijzing, enzovoorts enzovoorts.

Veel meer aanbod dan alleen deeltijdbehandeling: ook ’s avonds of individueel

Een avondcursus: dat maakt meteen duidelijk dat het aanbod van de deeltijdbehandeling veel ruimer is dan alleen groepsbehandeling overdag. Er zijn in de avond ook groepen; niet alleen voor de jongvolwassenen maar ook worden en cursussen georganiseerd voor hun ouders in samenwerking met afdeling Preventie. Daar kunnen ook ouders aan deelnemen waarvan het kind niet in behandeling is bij GGNet maar wel de diagnose ASS heeft. Ook worden jongvolwassenen individueel begeleid of thuis bezocht als dat gewenst is. Er is dus veel meer mogelijk dan alleen groepsbehandeling.

Voordelen groepsbehandeling

Maar groepsbehandeling heeft wel voordelen. Astrid: “Alleen het feit dat je ontdekt dat je niet de enige bent die ASS heeft, helpt erg. Lotgenoten die echt begrijpen wat het betekent om ASS te hebben. Ze leren van elkaar. Bovendien merken ze dat een groep ook leuk, veilig en fijn kan zijn. Heel veel deelnemers zijn op school gepest en hebben daarom slechte ervaringen met groepen en leeftijdsgenoten.” Melanie herkent dat: zij is vroeger ook erg gepest en vond in haar groepsbehandeling herkenning en erkenning.

Ervaringsdeskundige

Astrid: “Bovendien hebben wij binnen de Deeltijd een professionele ervaringsdeskundige, waarmee de deelnemers kunnen praten. Het blijkt fijn te zijn om te praten met iemand die vanuit haar eigen ervaring praat en het levende bewijs is, dat je een goed leven kunt opbouwen, ook als je psychische klachten hebt.”

Programma geen keurslijf maar veel aandacht voor individuele doelen

Deelnemers aan het programma van de deeltijdbehandeling volgen een aantal modules die past bij hun doelen. Doelen kunnen zijn: accepteren dat je ASS hebt (voor Melanie geen probleem, Marijke heeft daar meer moeite mee), het uitbreiden van je netwerk: eenzaamheid is vaak een probleem (dat herkent Melanie), het herkennen van gevoelens en daar iets mee doen (ja, zeer herkenbaar), plannen en organiseren (huishouden: Marijke), of werken aan voldoende zelfvertrouwen en eigenwaarden (ook erg herkenbaar). Maar daarnaast blijft er voldoende ruimte te werken om aan individuele doelen te werken.

Waar zitten de individuele doelen?

Het vinden van de individuele doelen blijkt niet zo moeilijk als Marijke en Melanie vermoeden: zelfkennis is niet de sterkste kant van mensen met ASS. Astrid: “Als we individuele doelen gaan formuleren, dan vraag ik altijd: “Wat stel je uit?” Marijke en Melanie moeten meteen lachen: ja, dat is precies de vinger op de zere plek. Want het herkennen van gevoelens, je realiseren dat je een probleem hebt, en dan bedenken dat je daar met iemand over kunt praten als je geen oplossing ziet: dat is Marijke en Melanie niet van nature gegeven. Wat gebeurt er dus als je ergens tegenop ziet: in plaats van tegen iemand te zeggen dat je bang bent dat het niet gaat lukken, schuif je het voor je uit totdat je totaal vastloopt, bijvoorbeeld op school.

Eetproblemen

Marijke en Melanie hebben allebei problemen met eten of die problemen gehad. ARFID (Avoidant/Restricted Food Intake Disorder) komt veel voor bij mensen met ASS. Wordt daar aandacht aan besteed, want er wordt ook geluncht op de groep? Als er alleen ham en kaas op brood is, is dat een no go voor Melanie. Marijke houdt niet van (de geur van) cup-a-soup. “Geen probleem,” vertelt Astrid, “deelnemers nemen hun eigen lunch mee. En desnoods nodigen we een diëtiste uit die voorlichting geeft over een gezond en haalbaar eetpatroon.”

Problemen met gender – seksuele oriëntatie

En hoe zit het met de aandacht voor gender en seksuele oriëntatie? Meer dan 30% van de vrouwen met ASS kan zich niet of niet helemaal identificeren als vrouw of heteroseksueel. Astrid: “Natuurlijk besteden wij aandacht aan relaties en seksualiteit. Bijna alle deelnemers zijn op zoek naar hun identiteit en gender en seksuele oriëntatie zijn daar zeker een onderdeel van. Voor ons ook wel een uitdaging als een deelnemer in transitie is, maar dat geldt natuurlijk ook voor de omgeving van de deelnemer. Die moet ook wennen en het is fijn als dat besproken kan worden zodat de deelnemer merkt dat dat geen afwijzing is, maar een proces bij de ander.”

Prikkels

En dan nog de prikkels. Astrid: “Ja, prikkels zijn altijd een uitdaging voor mensen met ASS. Dat kan variëren van het licht van de tl-buizen tot het geluid van de beamer.” Melanie heeft blauwe glazen in haar bril om het licht te filteren. Ook geur is een belangrijke factor. Hoe zit dat met sporten? Astrid: “Voor de meeste fysieke activiteiten zoals Psycho Motorische Therapie (PMT) en cognitieve fitness hoef je je, als je gemakkelijke kleding draagt, niet om te kleden. De kans dat je geconfronteerd wordt met andermans lichaamsgeuren is daardoor klein. Maar sporten is wel belangrijk.” Melanie en Marijke beamen dat: het lichaam is een soort van ongemakkelijk aanhangsel dat je nu eenmaal hebt. We denken liever en piekeren teveel: we zitten vaak teveel in ons hoofd en te weinig in ons leven.

Jammer dat er niet meer gebruik van wordt gemaakt

Astrid vertelt dat er momenteel niet veel deelnemers gebruik maken van het aanbod. Misschien is het ‘sociale’ profiel niet zo herkenbaar en zal ‘Angst’ duidelijker zijn. Maar wellicht hangt het ook samen met de coronatijd: mogelijk denken deelnemers en verwijzers dat de deeltijdbehandeling in een groep dan niet haalbaar is. En het aanbod lijkt binnen en buiten GGNet niet zo bekend. Marijke en Melanie vinden dat erg jammer. Na de toelichting van Astrid lijkt de deeltijdbehandeling zo’n prachtige manier om mensen met ASS, die vastlopen in de voor hen moeilijke overgang van puber naar volwassene, weer op gang te helpen en een flinke duw in de goede richting te geven.

Na afloop bezoeken Marijke en Melanie nog even het toilet. Melanie is blij met de genderneutrale toiletten en Marijke met de lekker ruikende handzeep.....

Meer informatie over de deeltijdbehandeling? Mail naar: deeltijdjongvolwassenen@ggnet.nl

Januari 2022