Ouderenpsychiatrie - zoeken naar perspectief

‘Wat de ouderenpsychiatrie zo anders maakt, zijn de kenmerken van deze levensfase’, zegt verpleegkundig specialist ggz Marloe Willemsen van de polikliniek Ouderen Doetinchem van GGNet. ‘Voor ouderen is het soms alsof ‘alles alleen maar minder wordt’. Hun lichamelijke gezondheid neemt af, net als hun mobiliteit. Ze hebben geen baan meer, geen vanzelfsprekende positie in de maatschappij, geen vaststaande dagindeling. Ook wordt hun socialesteunsysteem steeds kleiner. En er kan sprake zijn van geestelijke achteruitgang door geheugenproblemen’.

'Iets kleins kan er al voor zorgen dat er weer een hele wereld voor iemand opengaat', Daniëlle Emmerink, psychiater

Het hele beeld

‘Soms zijn het deze ‘verlieservaringen’ die psychische klachten als angst, somberheid en psychose veroorzaken’, zegt psychiater Daniëlle Emmerink, eveneens werkzaam in Doetinchem. “Soms ligt de oorzaak ook ergens anders of blijft deze onduidelijk. Maar hoe dan ook moet je bij ouderen altijd kijken naar het hele beeld, want dat bepaalt wat er in de behandeling mogelijk is. Een oudere die voor lichamelijke aandoeningen al meerdere medicijnen gebruikt, kun je niet zomaar een extra pilletje voorschrijven. Een oudere die een goed sociaal netwerk heeft, zal het langer thuis redden dan iemand die er helemaal alleen voor staat. Onze insteek is dat we altijd zoeken naar het perspectief en mensen niet onnodig afhankelijk maken van zorg’.

Ervaringsdeskundigen

Omdat het zo complex is, heeft GGNet speciale teams voor ouderenpsychiatrie. De polikliniek in Doetinchem is bijvoorbeeld gespecialiseerd in autisme. Poli Ouderen Groenlo maakt gebruik van een speciale diagnostiekgroep om problemen te verhelderen en poli Ouderen Zevenaar heeft ervaring met het behandelen van complexe problemen die voortkomen uit onverwerkte gebeurtenissen. Het doel is dat alle patiënten weer zoveel mogelijk zelfredzaam worden. Daniëlle: ‘Daar schakelen we steeds vaker ervaringsdeskundigen bij in: oud-patiënten die er weer bovenop zijn gekomen. Er draait bijvoorbeeld een ervaringsdeskundige mee in de groep ‘Ik en autisme’. Het eigen verhaal van ervaringsdeskundigen komt veel beter aan. Wij hebben makkelijk praten, déze mensen hebben het zelf meegemaakt’.

Kwaliteit van leven

Marloe geniet ervan als ze ziet dat patiënten weer levensvreugde terugvinden. ‘Iemand die zich oprecht afvroeg wat het leven nog voor zin had en die na de behandeling weer kan genieten van de dingen die hij of zij nog wél heeft – dat is mooi om te zien.” De ervaring van Daniëlle is dat kleine maatregelen verbetering kunnen brengen in de kwaliteit van leven van ouderen. “Zij hebben hun verwachtingen vaak al bijgesteld. Iets kleins kan er dan al voor zorgen dat er weer een hele wereld opengaat. Al regel je maar dat iemand voortaan naar de dagbesteding kan. Een patiënt die zegt: ‘Ik had nooit gedacht dat ik me weer zo goed kon voelen’ – daar doen we het voor’.

Ketenpartners

Omdat ze het belang zien van een brede blik bij ouderen met psychische klachten, willen Daniëlle en Marloe met hun team goed bereikbaar zijn voor andere zorgverleners. Eens in de twee weken wordt er overlegd met de geriaters van het nabijgelegen ziekenhuis. Ook nemen ze met het team deel aan diverse netwerken voor kwetsbare ouderen in de Achterhoek en denken ze mee met teams binnen zorgcentra. Ze laten bovendien regelmatig hun gezicht zien op de locaties voor Dagopvang Ouderen Speciaal (DOS), opgericht voor ouderen met psychische klachten. “Wat wij belangrijk vinden is dat onze ketenpartners weten dat wij laagdrempelig werken. Wij kunnen oudere patiënten in het algemeen snel helpen. In de Achterhoek hebben we vrijwel geen wachtlijsten, al denken veel mensen dat wel. Onze boodschap voor ketenpartners is: bij vragen niet aarzelen, maar zo snel mogelijk contact leggen. Al is het alleen maar voor afstemming of overleg.”

Ruggespraak

Huisarts Rozemarijn van der Meulen van huisartsenpraktijk de Timp:
‘Ik bel zeker twee keer per maand met Daniëlle Emmerink voor overleg, en ook mijn collega’s in de praktijk vragen regelmatig om advies. Juist als je de zorg voor oudere patiënten met psychische klachten binnen de huisartsenpraktijk wilt houden, is het fijn dat je even ruggespraak kunt voeren. Als je doorverwijst trouwens ook, want dan kun je daarop vooruitlopend alvast het een en ander aan zorg oppakken. De zorg voor oudere patiënten met psychiatrische klachten is complex. Stel,ik heb een patiënt met dementie die agressief is tegenover zijn partner. Kan ik in zo’n geval iets met medicatie doen of is dat beter van niet, gezien zijn lichamelijke problemen of ander medicijngebruik? Zo’n vraag leg ik graag aan Daniëlle voor. Het is fijn dat zij voor dit soort vragen goed benaderbaar is’.

Dit interview werd gepubliceerd in het GGNet Magazine 2019